MEDENİ USUL HUKUKU DERS NOTU

Özel hukuk yargılama usulünü konu alan hukuk dalına Medeni Usul Hukuku denir. Çekişmeli ve çekişmesiz yargı şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Çekişmeli yargının konusu dava olarak belirlenmiştir. Çekişmesiz yargı ise genel anlamda taraflar arasında uyuşmazlık konusu olmayan, kişinin daha çok malvarlığı ve şahıs varlığına etki eden işleri konu edinen bir yargılama türü olarak belirlenmiştir.

Usûl, Arapça kökenli bir sözcük olup anlamı " belli bir amaca erişmek için izlenen, tutulan yol" olarak tanımlanmıştır. Medeni sözcüğü ise özel hukuk anlamında kullanılmaktadır. Usul hukuku, kişilerin haklarını, yükümlülüklerini vb. göstermemektedir. Sadece bu haklar veya yükümlülükler saldırıya uğradığı zaman başvuru üzerine sürecin nasıl işleyeceğini düzenlemektedir. Bir davanın nasıl açılacağı, hukuki koruma tedbirlerinin nasıl isteneceği, bir mahkemeye nasıl başvurulacağını konuları usul hukuku içerisinde düzenlenmektedir.

Medeni usûl (yargılama) hukuku, Türk hukuk eğitimi sisteminde İcra ve İflas Hukuku ile aynı ana bilim dalında yer almaktadır. Genel olarak mahkemelerde görülen yargılama ve işlerin ne şekilde yürütüleceğini konu alan medeni usûl hukukuna esas olarak 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kaynaklık etmektedir. HMK’dan önce 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu (HUMK) 1927 yılından beri birçok değişikliğe uğrayarak yürürlükteydi.

Hukuk Muhakemeleri Usulu kanunu (HUMK) İsviçre 1927 yılında alınmış ve 2011 yılına kadar yürürlükteydi.

Medeni usul hukukunun ana başlıkları aşağıdaki gibidir:

Mahkemeler teşkilâtı
Mahkemelerin yargı yer ve zaman bakımından sınırları
Hâkimlik statüsü
Hâkimlerin cezaî ve hukukî sorumluluğu
Hâkimin davaya bakmaktan yasaklılığı ve reddi
Mahkemelerin görevi
Mahkemelerin yetkisi
Dava şartları
Davanın açılması
Dava açılmasının sonuçları
Davada kanunî temsil, belgelenmesi ve yargılamaya etkisi
Dava çeşitleri
Sübjektif ve objektif dava yığılması
Davaya müdahale, davanın ihbarı ve cumhuriyet savcısının davada yer alması
Davaya vekâlet
Teminat
Süreler, eski hâle getirme ve adlî tatil
Kazaî tebligat
Karşı dava
Yargılamaya hâkim olan ilkeler
Lâyihalar teatisi (Dilekçeler teatisi)
Ön inceleme
İlk itirazlar
İddia ve savunmanın genişletilmesi, değiştirilmesi yasağı ve ilgili yasakların istisnaları
Dava da iradi taraf değişikliği yasağı ve istisnaları
Tahkikat
İspat ve deliller
Senet, belge, delil başlangıcı, ikrar, yemin, tanık
Bilirkişi incelemesi, keşif, isticvap, uzman görüşü
Davayı sona erdiren taraf işlemleri
Karar çeşitleri
Soruşturmanın sona ermesi, sözlü yargılama ve hüküm
Kesin hüküm, hükmün tashih ve tavzihi
Basit yargılama usulüne tâbi davalarda yargılamanın aşamaları
Yargılama giderleri, adlî yardım
Kanun yolları, temyiz, tashihi karar, yargılamanın iadesi, istinaf
Çekişmesiz yargı
İhtiyatî tedbir ve delil tespiti
Tahkim, Arabuluculuk